Oorlog en eenzaamheid op Madurodam-formaat (artikel)

De Grote Oorlog van Hotel Modern ging al in 2001 in première. In negentien jaar tijd groeide het toneelstuk met maquettes, rookmachines en miniatuursoldaatjes van het Rotterdamse gezelschap uit tot een wereldhit. In deze periode groeide een nieuwe generatie Rotterdammers op, die nu de mogelijkheid krijgt om met eigen ogen te zien waarom De Grote Oorlog zo bijzonder is.

Niemand kon in 1997 bevroeden hoe succesvol Hotel Modern zou worden. Actrices Arlène Hoornweg en Pauline Kalker wisten wel wat ze wilden. Hun Hotel Modern mocht zich niet beperken tot theater, maar moest creatief de grenzen van disciplines doorbreken. Muziek, beeldende kunst en bewegend beeld waren meer dan welkom. Kunstenaar Herman Helle voegde zich bij de groep en om meer met geluid te kunnen doen, werd met componist Arthur Sauer samengewerkt. Het bleek een gouden combinatie. Inspiratie voor de voorstelling De Grote Oorlog kwam van de brieven die soldaten tijdens de Grote Oorlog, de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), aan hun dierbaren schreven. Over vrienden die stierven in de modder en ander leed dat de enkelen die het overleefden niet meer konden of wilden vertellen. De Grote Oorlog moest de ervaringen van deze soldaten voelbaar maken. Op de speelvloer werd een complete miniatuur-filmset nagebouwd. Met potgrond, peterselie en roestige spijkers kwam het landschap van het westelijk front tot leven. Vervolgens kwamen er camera’s om de miniatuur-wereld uit te vergroten en verbluffend levensecht op een filmdoek te projecteren. Arthur Sauer maakte er live een soundtrack bij, de spelers van Hotel Modern zetten met de hand de poppen en kanonnen in beweging en lazen fragmenten voor uit de soldatenbrieven. Hier was iets heel bijzonders gecreëerd.

Na de première in 2001 volgde een prijzenregen en er kwamen uitnodigingen uit de hele wereld. In het premièrejaar won De Grote Oorlog tijdens het Theaterfestival de CJP Trofee. De voorstelling kreeg verder onder meer de Erik Vos-prijs in 2002 en de prestigieuze Prix de Coppet 2003, voor jonge Europese kunstenaars ‘die zich onderscheiden door originaliteit en verscheidenheid’. De jury van het Theaterfestival motiveerde de prijs als volgt: ‘je wordt volledig vrijgelaten om op te gaan in de verbluffende verbeeldingstechniek die te pas komt bij deze geanimeerde vorm van land-art, dan wel mee te gaan in de verschrikkingen van dit oorlogsgeweld. Of je ergens tussenin te bewegen. Tussen fascinatie en afschuw. Lachen en wenen.’ Een jaar later concludeerde de jury van de Erik Vos-prijs: ‘Oorlog en eenzaamheid op Madurodam-formaat. Grote verhalen teruggebracht tot kleine drama’s die door hun theatraliteit en verbeeldingskracht ontroeren.’

Hotel Modern speelde De Grote Oorlog sinds de première in 2001 meer dan 200 keer in meer dan 80 steden in heel Frankrijk (waaronder Verdun), België (waaronder Ieper), Duitsland, Engeland en vele andere Europese landen. Maar ook in China, Rusland, Egypte, de Verenigde Staten en vorig jaar maart nog in Australië. In Nederland was de voorstelling de afgelopen 18 jaar ruim 150 keer te zien. ‘2009 was het hoogtepunt’, vertelt Pauline Kalker. ‘Toen zagen we Schiphol vaker dan de Koopgoot. Ik vond het leuk om eens meegemaakt te hebben, maar je wordt ook treurig van al die hotelkamers. Je raakt een beetje ontworteld en dan is het moeilijk om nieuw werk te maken.’

Het idee van een maquette als minifilmset werkte ook bij andere voorstellingen van Hotel Modern. Ze werden beroemd met het thema oorlog, maar maakten bijvoorbeeld ook Heden Stad met een soundtrack van Ruud van der Pluijm, een stuk dat Pauline Kalker omschrijft als ‘een warme voorstelling met kartonnen dozen en auto’s gemaakt van broodjes’. Zware thema’s orden niet geschuwd, maar humor is ook nadrukkelijk aanwezig. Zo werd ook in Garnalen Verhalen gespeeld met een minifilmset: 300 garnalen sporten, raken buiten zinnen en bedrijven zowel de wetenschap als de liefde. Internationaal zijn het vooral de voorstellingen over oorlog waarvoor Hotel Modern veel wordt gevraagd. Eind 2005 ging Kamp in première, ook een stuk met een minifilmset, dat handelt over de verschrikkingen in een concentratiekamp tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Intussen is Hotel Modern bezig met een nieuwe productie, die naar alle waarschijnlijkheid veel stof zal doen opwaaien. Pauline Kalker:’We maken nu een voorstelling over ons koloniale wereldrijk. Aan die wondjes moet worden gekrabd.’

6-3-2019