De dubbele bodem van net-echt en illusie wordt zichtbaar
Op de vlakke vloer van de Kleine Zaal van de Rotterdamse Schouwburg staat een rond tafeltje, temidden van tal van onbekende constructies. Die tafel, waarop een blad met glazen rode wijn, wordt weergegeven op een tv-scherm rechts achter in de hoek. Er waait een stevige wind. Vage figuren schuiven rond.
‘Hartelijk welkom,’ zegt actrice Arlène Hoornweg ter introductie. ‘We presenteren vanavond een boeket bloemen,’ op een scherm verschijnt de afbeelding van een boeket en later steeds de andere voorwerpen, ‘een doos bonbons van diverse soorten chocola, een fruitschaal met verschillende vruchten, een koektrommel met biscuitjes en andere lekkernijen, een bus die door de nacht rijdt met verschillende passagiers, nu even samen, straks weer uiteengaand, een verhalenbundel met onderscheiden verhalen.’
Je kunt dus niet zeggen dat je als toeschouwer niet gewaarschuwd bent als Arlène het foto-album van haar ouders Leo en Tilly presenteert en een interview aankondigt met de oorlogsbelevenissen van grootvader Joost (onderduiknaam Joop). de mededeling dat we passagiers zijn in een Boeing 747 vormt een tweede waarschuwing. Wijn voor de businessclass en ‘Goede vlucht’ van de roodgedopte stewardess. Je kunt dus enige turbulentie verwachten.
De idee om het publiek te zien als passagiers op een trip in een bus of vliegtuig, waarbij verschillende bestemmingen worden aangedaan, had een leidraad kunnen zijn om al die verschillende scènes, die Hotel Modern ons presenteert aan elkaar te knopen, als die idee ook theatraal was omgezet. Nu blijft het bij een aankondiging aan het begin en visualisatie aan het eind van de voorstelling. De tussenstops worden niet duidelijk als zodanig gemarkeerd, met als gevolg dat een rode draad, die al die verschillende parels tot een snoer had kunnen binden, ontbreekt. Want de baard van God is er echt met de haren bijgesleept. Dat is een vrolijk intermezzo, waarbij heel originele en fraaie video’s een verrassende visie op de schepping geven, maar totaal los staat van de voorafgaande horrorbeelden uit Auschwitz of de volgende beelden van familie- en kinderbelevenissen. Mij bekroop even de onfatsoenlijke gedachte dat de ellende van Wereldoorlog II onderhand wel voldoende in film- en theaterensceneringen is uitgeput. Wat niet wegneemt dat we ook nu weer gespannen zitten te kijken naar de onderduikperiode en gevangenname van een joods gezin. En toch maakten de droevige gebeurtenissen in een doorsnee huishouden: een simpele opname van een kind dat tegen een dood vogeltje aanloopt en de reactie van de moeder daarop, bijvoorbeeld, meer indruk. De huiselijke dialogen zijn zo klassiek waarheidsgetrouw en worden zo levensecht voorgedragen dat de beleving je recht naar hart en keel vliegt.
Het is een echte Hotel Modern-voorstelling zoals we die kennen van De Grote Oorlog, Garnalen Verhalen en Kamp. De onbekende constructies bij de aanvang van de voorstelling blijken in het volle licht maquettes te zijn van huiskamers, een gevangeniscel of een treinwagon vol joden op weg naar het vernietigingskamp. De vingercamera brengt de details, zoals de helder vormgegeven koppen, door uitgekiende beweging moeiteloos tot leven. Het effect van een tornado wordt door de rondvliegende speelgoedauto’s en brokstukken realistisch benaderd. Misschien moet je zeggen: meta-realistisch, want je beseft dat het opnamen van speelgoed zijn en tegelijkertijd komt de storm als een werkelijkheid op je af. Dat geldt ook voor de schuivende panelen die de indruk wekken dat de Studebaker, waarmee de vader van opa Joost vluchten wil, langs de gevels van de Laan van Nieuw Oost Indië rijdt, illusie maar toch reëel.
Bij de rijen huizenblokken, die op de lopende band worden gezet als een circulair paraderend legerkorps werkt dit meta-realisme zelfs komisch. De dubbele bodem van net-echt en illusie wordt zichtbaar. De ondersteuning door het instantgeluid en de dito muziek vormt een doorslaggevend element ten behoeve van de werkelijkheidssuggestie. Arthur Sauer tovert op keyboard even makkelijk Chopin als live brekend glas uit zijn hoge hoed. Het teamwerk en de soepelheid waarmee dit gecompliceerde geheel van achtereenvolgende scènes wordt gepresenteerd dwingt grote bewondering af. Je zou graag met je neus op de handelingen van de spelers willen zitten om de draden van dit bewegingsmechanisme te kunnen volgen. Eigenlijk zou er een tweede scherm op het podium moeten hangen om die kunsten te kunnen afkijken.
Samenvattend: een bewonderenswaardige voorstelling in de eerbiedwaardige Hotel Modern-traditie, die nog kan winnen door de samenhang te versterken en vreemde elementen als de baard van God of een croonende Zuid-Amerikaanse zanger in te passen in het geheel, of gewoon te bewaren tot een volgende keer.
2013
