De mens als schaaldier
In de nieuwe voorstelling van Hotel Modern spelen garnalen de hoofdrol. In een meesterlijk live animatie, die op groot doek wordt geprojecteerd, komen historie en alledaagse poëzie samen. Uitverkorenen kregen er bij wijze van ludieke marketingstunt één thuisgestuurd: een geprepareerde garnaal in een beschilderd kistje. Als een collectors item, opgekruld in de voor gekookte garnalen zo karakteristieke foetushouding. ‘Spaar ze allemaal’, luidt het advies op de bijgaande flyer, ‘de autolasser, de hersenchirurg, de ter dood veroordeelde. Komt en ziet hoe garnalen mensen spelen!’
In de nieuwste voorstelling van theatergroep Hotel Modern speelt de garnaal de hoofdrol. Afhankelijk van de scène werden kleinere en grotere soorten ‘gecast’. Tien minuten uitdrogen in de magnetron, een laagje vernis er over en de ‘acteurs’ zijn klaar om hun plaats in te nemen in één van de tientallen maquettes. Als begrafenisondernemer, rozenverkoper of figurant op een bruiloftsfeest. In sets opgebouwd uit miniatuurrekwisieten en huis-tuin-en-keuken-spullen als luciferdoosjes en kartonnen dozen komen ze tot leven. De gefilmde scènes worden op groot doek geprojecteerd; ‘Live animatie’ noemen de makers het.
De voorstellingen van Hotel Modern zijn veelal gebaseerd op grote en kleine verhalen uit de geschiedenis. Zo werden de verschrikkingen uit de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog voelbaar gemaakt in De Grote Oorlog (2000) en werden in Kamp (2005) de gebeurtenissen in Auschwitz uitgebeeld met honderden kleipoppetjes. In het recentere Rococo (2008) — net als De Grote Oorlog geselecteerd voor Het Theaterfestival — stond de experimenterende mens centraal. Hotel Modern lijkt met name gefascineerd door de grote creatieve en destructieve krachten van dit zoogdier, die ook in Garnalen Verhalen onder de loep worden genomen. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor het geluidsdecor, dat ‘live gecomponeerd’ wordt door ‘Gerauschmacher’ Arthur Sauer. Van een fles water met een simpel rietje tot een geluidscomputer — zijn domein lijkt nog het meest op een marktkraam vol snuisterijen.
De voorstelling is een aaneenschakeling van scènes waar in eerste instantie geen logisch verband tussen lijkt te zitten. Maar precies dat ontbreken van een ‘groot verhaal’ lijkt het mensenleven te verbeelden: aan het begin en einde zijn er de zekerheden van geboorte en dood, daartussen ligt een verzameling grote en kleine verhalen.
Alsof het een National Geographic Channel-documentaire betreft over een interessant doch merkwaardig wezen, zien we de garnaal-mens in al zijn verschijningsvormen voorbij trekken. Zo zijn er de brievenschrijvende minnares, de nieuwsgierige wetenschapper, de hersenchirurg aan de operatietafel en de feestvierende gabbers. En zoals het commentaar bij documentaires over exotische volkeren zich beperkt tot neutrale beschrijvingen van gewoonten en gebruiken, zo lijkt ook hier sprake van een min of meer neutrale expositie van menselijke eigenschappen.
Aan het begin volgen de scènes elkaar in hoog tempo op en hebben de koddige garnalen vooral een komisch effect. Camerastandpunten en special effects maken het zelfs mogelijk je in te leven in een schaaldier in barensnood. Maar de genoegzaamheid van het herkenbare wordt ruw verstoord wanneer in een hilarische parodie op ‘Tussen kunst en kitsch’ een poppetje op tafel wordt gelegd en uit de toelichting blijkt dat het hier gaat om een ‘mooi exemplaar’ van een misbruikt en vermoord meisje. Het is deze vervreemding die — samen met de schakeling tussen alledaagse poëzie en historische momenten — een kritische reflex opwekken. Zo kijken we, schouder aan schouder met een garnaal, vanonder de tentluifel naar een regenbuitje en even later naar de paddenstoelwolk boven Hiroshima.
Het leven heeft geen groter verhaal, geen duidelijke verbanden en geen moraal. In die zin is Garnalen Verhalen een grimmige parabel over de moderne mens en zijn geschiedenis. Maar evenzeer een bewijs van de creatieve kracht van kunstenaars die garnalen laten spreken en het laatste woord geven aan de verbeelding.
2009
