Jan Janszoon, piraat van de wereld
Zoiets wil ik ook, moet Abdelkader Benali hebben gedacht, toen hij Daan Schuurmans in een ribfluwelen jasje het decor van een Romeinse veldslag binnen zag wandelen. En welja, de komende vier weken is Benali te zien in de vierdelige serie Jan Janszoon, piraat van de wereld, dat qua afwijkende vertelvorm doorgaat waar Het verhaal van Nederland ophield.
Centrale figuur is de Haarlemse zeevaarder en kaper Jan Janszoon, die tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden vecht, maar tijdens de twaalfjarige gevechtspauze zonder werk komt te zitten. Hij bekeert zich tot de islam en gaat als Mourad Raïs door met waar hij goed in is. Hij wordt piraat, handelaar in Europese slaven en wordt tot ver buiten het Middellandse Zeegebied gevreesd.
Op zich al fascinerende kost, maar minstens zo fascinerend is de vorm waarin de docuserie is gegoten. Op z’n best is het een mozaïekvertelling, op z’n slechts een ratjetoe, maar saai wordt het in elk geval niet. Het ene moment loopt Benali over het strand in Marokko, een moment later kijk je naar een animatie met poppetjes van klei. Eerst is er een historicus aan het woord, de volgende scène zie je acteur Aus Greidanus sr. in een radiostudio Jan Janszoon naspelen. Hierbij vergeleken zijn de interventies van Daan Schuurmans kinderspel.
Ook wisselt het perspectief om de haverklap. Benali is af en toe de alwetende verteller, dan de interviewer, soms wordt hij zelf geïnterviewd. Dan vertelt hij hoe bijzonder hij het vindt hoe een Haarlemse man zijn gezin achterlaat om in Marokko op zoek te gaan naar rijkdom en voorspoed. En over hoe de Nederlanders en de Moren elkaars vrienden waren, vanwege hun gezamenlijke haat tegen Spanje.
Gedurfd, al pakt niet iedere keuze even goed uit. Soms zijn de overgangen – van de ene naar de andere vertelvorm, of van het verleden naar het heden – net iets te bruusk. En toch verdienen de NTR en de redactie van Andere Tijden een pluim. Na Het Verhaal van Nederland zijn ze er weer in geslaagd om een geschiedenisprogramma te maken dat informatief, origineel en geestig is.
Parool, 10 februari 2024