Met voorstellingen als Heden Stad, De Grote Oorlog en Lear’s Oog heeft het theatergezelschap Hotel Modern zich een unieke vorm van theater eigen gemaakt. Deze maand vindt de première plaats van hun achtste voorstelling, De Man met Vijf Vingers.

Naast acteerspel en mime spelen film en live-animaties een belangrijke rol in de voorstellingen van het Rotterdamse gezelschap. De alledaagsheid van artikelen die levensgroot geprojecteerd een geheel nieuw aangezicht krijgen, roepen vaak zowel verwondering als hilariteit op. Acteurs/theatermakers Pauline Kalker en Arlène Hoornweg en beeldend kunstenaar Herman Helle creëren hiermee een volledig surrealistische wereld. Deze elementen zijn wederom vertegenwoordigd in de zwarte revue De Man met Vijf Vingers. Na hun bewerking van Shakespeares King Lear (2003) schreven zij ditmaal een aantal losse verhalen met de dood als verbindend thema.

Hoornweg: ‘Shakespeare naar ons toe trekken was best een worsteling, een reden om nu weer met onze eigen fantasieën aan de slag te gaan.’ Kalker: ‘Aanvankelijk was er geen thema, we wilden gewoon alle kanten op kunnen. In een vrij vroeg stadium hebben we de Amerikaanse scenarioschrijver Tod Davies erbij gevraagd om onze ideeën uit te werken. Toen pas ontdekten wij dat de dood een grote rol speelt in alle verhalen. Het is een soort van achtbaan geworden van extremen: extreem tragisch, extreem hilarisch, extreem bizar, enzovoort.’

Kalker vertelt in De Man met Vijf Vingers onder andere het authentieke verhaal van haar opa die stierf in Auschwitz en haar oma, die tegelijkertijd een spectaculaire vlucht maakt uit hetzelfde kamp. Hoornweg: ‘Als verhaal is het erg mooi. Een familie die uiteenvalt en de verschillende sporen die we dan bijna op documentaire wijze volgen.’ Kalker: ‘Door dit te spelen ontmoet ik op een bepaalde manier eindelijk mijn opa.’ Een ander verhaal is gebaseerd op een krantenartikel waarin een vrouw tijdens het zonnebaden op een overvol strand overlijdt. Haar lichaam wordt pas ontdekt als tegen de avond het strand begint leeg te lopen. Hoornweg: ‘Zo tragisch en zo mooi tegelijk, tussen al dat leven en dat strandgewoel ligt gewoon een eenzame dode.’ Ook het 9/11 drama vond een weerslag in de revue. Kalker: ‘Toen Herman de beelden zag, dacht hij meteen “dat kan ik prachtig namaken”. Noem het een vorm van beroepsdeformatie. In de animatie bekijkt hij het drama zowel vanuit het oogpunt van de terroristen in de cockpit als vanuit de mensen in de Twin Towers.’

De Rotterdamse componist Arthur Sauer werkte eerder samen met Hotel Modern. Bij De Man met Vijf Vingers is hij aanwezig op het podium en verzorgt hij live de muziek en de geluidseffecten. Sauer: ‘Wat mij aanspreekt aan Hotel Modern is de combinatie van high- en low tech en hun dadaïstische inslag. In mijn muziek zijn die elementen ook aanwezig.’ Kalker: ‘We zijn heel speels, maar ook heel heftig qua de emoties die we willen uitdragen. Zo moet het ook aankomen bij het publiek en humor kan een manier zijn om dat te bereiken. Arthur is niet bang om de diepte in te gaan. Daarom werken we graag met hem.’

Oktober 2004

Zelden heeft een voorstelling mij doen geloven dat het ongepast zou zijn om een staande ovatie te geven. Puur en alleen om het feit dat ik wilde laten zien dat mijn hoofd te vol zat om nog een simpele handeling als opstaan te kunnen uitvoeren. Bedankt, Hotel Modern, voor het vullen van mijn hoofd met indrukken die hoogstwaarschijnlijk een licht-traumatische, maar wijzermakende werking op mijn persoon hebben achtergelaten als een heerlijk litteken. Komt dat zien en wordt ook wakker, laat u de ogen openen en af en toe beschaamd neerslaan, ontdek waar jouw plaats is. Mijne was op rij vier en het zat prima.

2004

In De Man met Vijf Vingers is Hotel Modern, bestaande uit de vaste kernleden Pauline Kalker, Arlène Hoornweg, Herman Helle en componist Arthur Sauer, er daadwerkelijk in geslaagd de persoonlijke observaties en fascinaties, die dit artistieke team opdoet uit het schimmige rijk tussen leven en dood, op een bizarre wijze gestalte te geven, waardoor het publiek geconfronteerd wordt met een palet aan onderwerpen, beelden, gedachtes en situaties waarmee het al dan niet bekend is, maar nu vanuit een absurd en raadselachtig perspectief kan bezien en ervaren.

In deze extreem zware, maar ook extreem lichte montagevoorstelling in anarchistische revuestijl over de fragiele menselijke conditie en de ver te zoeken logica van het bestaan, wordt door Hotel Modern een dynamisch, veelzijdig en inventief programma samengesmeed als een coherent geheel aan de hand van maquettes, minicamera’s, een animatiefilm, rekwisieten (al dan niet organisch), wilde anarchistische acts, muziek, kostuums en spel.

Zo zien we onder andere een idyllische ontmoeting tussen een maagdelijke dame en een eenhoorn uiteindelijk culmineren in een fatale seksuele handeling, zien we een animatiefilm over de aanslagen op het WTC in 2001 van binnenuit gefilmd en een komische, chaotische en bizarre neo-dadaïstische automerkrede met echte rondslingerende dode vissen. Hotel Modern is er in deze voorstelling nu echt in geslaagd een consistent, scenisch stuk te maken, maar dat het publiek wel de ene na de andere hoek van de emotionele kamer laat zien!

2004

Met bordkartonnen maquettes, zelfgeknutselde decortjes en met ‘live’ geanimeerde poppenvideo’s, vertellen de theatermakers van Hotel Modern opnieuw een groot en belangrijk verhaal over de kwetsbaarheid van de mens. Een surrealistische fantasie over de erotisch getinte ontmoeting tussen een vrouw en een eenhoorn, staat naast het waargebeurde onderduikrelaas dat je de oude vader van een van de actrices hoort vertellen. Het wrede absurdisme van de dood – schokkend verbeeld met stijve, levenloze poppetjes – keert terug in een aantal variaties, en mondt uit in een overrompelende maquetteverbeelding van de WTC-ramp. De swingende, ontploffende vliegtuigen in Johan Gimonprez’ video ‘D.I.A.L.’ heeft concurrentie gekregen. Hier triomfeert de vernietiging. Je weet niet of je moet huilen over zoveel verspilde levens of juichen over zoveel theatrale verbeeldingskracht.

25-09-2004

De bewegende kijkdoos als theatervorm. Het is een van de dingen waarin het Rotterdamse Hotel Modern zich heeft gespecialiseerd en steengoed in is geworden. Opnieuw in De Man met Vijf Vingers, hun nieuwste stuk, zijn ze paraat, deze ogenschijnlijk eenvoudige knutselwerkjes, die onder de behendige vingers van de spelers uitgroeien tot complete werelden op zich.

Dat werkt min of meer als volgt: de speelvloer is bezaaid met miniaturen en maquettes van allerlei materiaal – poppetjes, een auto, delen van interieurs, een minihuizenblok. Door deze uiterst kwetsbare chaos zoeken de spelers doelgericht hun weg, veelal uitgerust met een kleine camera, om alles, perfect getimed, te registreren en te projecteren.

Op een videoscherm tegen de achtergrond ontstaan dan de taferelen, ondersteund door achtergrondgeluid: kleine voorvallen op straat, een verlaten kamer waar de tv nog aanstaat, een dagje aan het strand, in De Man met Vijf Vingers. Daar waar ze in Slakkesporen bijvoorbeeld het benarde universum van een verwarde oude dame neerzetten, en in hun gelauwerde De Grote Oorlog een heel slagveld tot leven kwam.

Het blijft niet bij de kijkdoos alleen; ook nu weer stappen af en toe de acteurs het stuk binnen, en loopt een scène van het scherm over naar de speelvloer en vice versa.

Onder het kopje ‘Sudden Death’ volgen we de camera langs allerlei plekken waar mensen plotseling zijn overleden: een dode in de slaapkamer, op het asfalt, aan zee. Kleine, verstilde momenten van eenzaamheid en vergeefsheid.

Muziek en geluid spelen een belangrijke rol in de verhalen waartoe de kern van Hotel Modern – actrices Pauline Kalker en Arlène Hoornweg en beeldend kunstenaar Herman Helle – zich regelmatig wenden tot componist/performer Arthur Sauer.

Het persoonlijkste deel van de voorstelling gaat over de jodenvervolging. Hierin bundelen de Moderners al hun krachten. Het resultaat is mooi en ingetogen. Maar de daaropvolgende verbeelding van 9/11 is de indrukwekkendste; die geeft je het gevoel van hoe het moet zijn geweest in het WTC. Terwijl een van de torens toch duidelijk is gemaakt van een pak vruchtensap.

05-10-2004

Hotel Modern roept indringende werelden op met behulp van gevonden voorwerpen, poppetjes, speelgoed en kartonnen maquettes. Wittebroden worden bussen in een stad van koelkastdozen, garnalen rijden rond op speelgoedbrommers en takjes peterselie veranderen in ruisende bossen. Zichtbaar voor het publiek bouwt men de miniatuurlocaties op de speelvloer op. Vingercamera’s filmen de actie en het resultaat wordt geprojecteerd op een groot scherm.

De actrices Arlène Hoornweg en Pauline Kalker vormen samen met beeldend kunstenaar Herman Helle de leiding van dit fantasievolle Rotterdamse gezelschap en een van de dames wervelt met een zwanger lijf door het speelgoeddecor heen. Ze wordt achtervolgd door een eenhoorn. Zo begint De Man met Vijf Vingers en ondanks de bizarre humor is het geen sterke start. Maar ineens slaat de sfeer om. En wat we dan te zien krijgen, is ronduit hartverscheurend.

Een speelster hield een interview met haar vader over zijn kinderjaren in de oorlog en zijn broze stem komt via luidsprekers tot ons. Terwijl de jongen de onderduik overleefde en de moeder met succes uit de trein naar Westerbork vluchtte, keerde de vader niet uit de kampen terug. Dit verhaal over een joods gezin gaat vergezeld van perfecte beelden. Angstige poppetjes springen uit brandende treinen, rennen door duistere straten, verschuilen zich in een gat. Ze lijken van klei gemaakt te zijn, die opgejaagde minimensen, en hun breekbaarheid zit ‘m niet alleen in het materiaal, maar ook in hun kleinheid vergeleken met hun omgeving.

Haast nog aangrijpender is de fragiliteit van de lemen figuurtjes in het slotdeel. De ontzetting als het vliegtuig waarin zij zitten zich door een wolkenkrabber boort, zal ik nooit vergeten. Het is alsof de WTC-ramp zich nu pas in zijn volle omvang aan mij openbaart, van binnenuit gefilmd en met muziek verhevigd.

Zo verschrikkelijk kan speelgoed zijn.

30-11-2004

De dood maakt helden, schlemielen of terroristen van ons. Je kunt de dood ontmoeten als je tv kijkt, in bed ligt, een wolkenkrabber invliegt of door een eenhoorn wordt overweldigd. De Man met Vijf Vingers van Hotel Modern is een vanitas-verzameling, een theatrale tegenhanger van schilderijen waarop een uitgeblazen kaars, een zandloper of een schedel de mens confronteert met zijn vergankelijkheid.

De Rotterdamse groep belicht de dood in veel werkelijke of gedroomde verschijningsvormen op een succesvolle manier: mini-cameraatjes filmen in kleine decors en kijkdozen de beelden die op een groot scherm achter de speelvloer te zien zijn. Voor het scherm zijn de spelers koortsachtig in de weer met live gemaakt animatiefilmpjes, waarin ze soms zelf acteren.

De voorstelling is mooi opgebouwd. Na beelden van de alledaagse dood (de camera kruipt in de radio en verbeeldt het nieuws) en andere sterfgevallen zijn de twee pièces de résistance een interview met de vader van Pauline Kalker die als jood de Tweede Wereldoorlog overleefde en de Twin Towers-ramp. Tussendoor zet een absurdistische act (met dode vissen) van Herman Helle de knop even om.

Hotel Modern maakt geknutseld poppenkasttheater van een grote en soms huiveringwekkende verbeeldingskracht. De dood is uniek en doodgewoon. Zo gewoon als een man met vijf vingers.

24-10-2004