Stel je voor dat Wotan door een tor wordt gespeeld (interview)
“Iedereen klaar? Attentie camera… brandende vlinder NU!” In de repetitieruimte van Hotel Modern worden de acties tot op de seconde getimed. Handelingen worden van dichtbij gefilmd met minicamera’s en op groot scherm geprojecteerd. Ze werken aan De Ring, nu nog met een oefen-cd, maar straks met de musici van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE). Artistiek leider Bart Schneemann liet Wagners beroemde cyclus ‘Der Ring des Nibelungen’ bewerken en zo werd zeventien uur muziek teruggebracht tot een kernachtige 90 minuten. Hoe is dat mogelijk? “Het lijkt een onzinnig plan, maar we vinden het leuk om fris tegen muziek aan te kijken. In het Wagnerjaar 2013 krijgt het genie Wagner al ruimschoots de aandacht die hij verdient. Vaak zijn het megalomane producties waar tientallen dramaturgen en dirigenten bij zijn betrokken, voor de Ring zijn zelfs hele gebouwen neergezet. De manier waarop wij ermee omgaan is eigenlijk net zo megalomaan, maar we willen er met nieuwe ogen naar kijken. We willen iets maken dat er toe doet, op een podium in het hier en nu.”
Schneemann was al bekend met het werk van Hotel Modern en zag in hen de ideale partners om dit project te realiseren. Arlène Hoornweg: “We waren meteen enthousiast, werken met een live ensemble was een lang gekoesterde wens. Al voor we De Grote Oorlog maakten liepen we rond met dat idee, maar destijds werd het ons afgeraden. Reizen met een orkest is duur, je kunt maar een paar keer spelen. We vonden het dus onwijs leuk, dat we nu hiervoor werden gevraagd. Nog niet eerder werkten we vanuit een vaststaand libretto. We maakten een heel precieze choreografie op de muziek, het luistert allemaal heel nauw. Gelukkig hebben we een souffleur, die ons tijdens het spelen aanwijzingen geeft, vanuit de muziek.”
In hun theatrale verbeelding van Wagners mythische wereld geen goden, nevelingen en dwergen. Het toneelbeeld wordt in beslag genomen door reusachtige kasten vol weelderige planten, spinnenwebben en onderwaterwerelden. Samen vormen ze de habitat van deze Ring, een fantasierijke en natuurgetrouwe insectenwereld. Hoornweg: “We wilden dit niet met poppetjes doen, dan blijf je vast zitten in de anekdotiek. We hebben de muziek beluisterd en de verhaallijnen bestudeerd en zijn van daaruit gaan denken. De muziek moest de leidraad vormen, maar uiteraard komt de ring ook in onze versie voor, net als de natuurelementen en grote thema’s als liefde, geweld en machtswellust. Op een gegeven moment kwam Herman Helle ineens met het idee om de personages uit insecten te laten bestaan. Toen hadden we een ingang gevonden. De insectenwereld heeft alles in zich, het is een nare wereld, maar ook prachtig, mythisch bijna. We hebben veel tijd besteed aan research, documentaires bekeken en gesproken met entomologen. De insectenwereld is wonderschoon, maar ook gruwelijk. Onze insectenpersonages kunnen dus net zo goed ontroerend en schattig zijn, maar ook heel naar. De afstand die we er als mens toe hebben kan vervreemdend, bijna surrealistisch werken en daardoor ontstaat een mooie, respectvolle parallel met de wereld van Wagner.”
Hoe kijkt de wereld van de klassieke muziek aan tegen deze aanpak? Schneemann; “In de klassieke muziek zijn er veel tradities, daar is niets op tegen, maar er staat vaak een muur omheen. Instituten veranderen in aanleg nu eenmaal niet snel, minder snel dan de samenleving zelf. Sommigen vinden dat je niet aan Wagner mag komen, hij schreef immers bij elke scène precies hoe het eruit moest zien. Onlangs was ik uitgenodigd om voor een zaal vol kenners en liefhebbers over zijn werk te praten. Ik zei dat ik niet op alle fronten van Wagner houd. Toen ik daarna vertelde over de vorm die we hebben gekozen vonden ze dat zo belachelijk dat ze begonnen te ginnegappen. Het idee dat je dit heilige huis gaat verbeelden met insecten, dat Wotan door een tor wordt gespeeld, daar kon niemand zich iets bij voorstellen. Maar wat we doen is niet bedoeld als een statement. We zochten een hedendaagse vorm en een theatrale verbeelding. Het blijft wel een opera. En de kern, het geniale van de muziek komt absoluut naar boven.”
En hoe is het voor theatermakers om samen te werken met musici, is het een andere wereld? Hoornweg: “Dit is allemaal nieuw voor ons, het is een spannende onderneming. Er zijn uiteindelijk maar een paar dagen om samen met het NBE te repeteren. Wij moeten dan al helemaal klaar zijn, dat is anders dan dat we gewend zijn. Musici repeteren niet zoals theatermakers, ze bereiden zich thuis voor en komen pas in de laatste dagen bij elkaar. Wij werken al maanden samen. Het zijn echt verschillende culturen – misschien schrikken we ons lam als we straks tussen de blazers staan,” lacht ze.
2013
